Główne zmiany prawne 2023 roku

Chwilę temu pożegnamy rok 2023 oraz powitaliśmy 2024. Poza wieloma zmianami o charakterze globalnym – zarówno społecznym, jak i gospodarczym – rok 2023 obfitował w wiele zmian legislacyjnych. Część z tych zmian jest wynikiem implementacji do polskiego porządku prawnego prawa europejskiego, a część jest wynikiem dążeń polskiego ustawodawcy do usystematyzowania i skodyfikowanie instytucji, które dotychczas były stosowane nieformalnie – tak było np. z pracą zdalną czy kontrolą trzeźwości.

Z krótkim podsumowaniem kilku istotnych zmian legislacyjnych przychodzi do nas Karolina Klimek-Kaźmierczyk – radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Mikulski & Partnerzy. Część z poniżej zasygnalizowanych tematów była już przez nas omawiana i więcej informacji znajdą Państwo w naszych poprzednich publikacjach na linkedin oraz na naszej stronie internetowej – www.brillaw.pl.

Prawo pracy

Praca zdalna – stanowiąca w istocie usystematyzowanie nieformalnie funkcjonującej od czasu pandemii pracy w warunkach domowych. Wprowadzono definicję pracy zdalnej, a także sposób uzgodnień w zakresie pracy zdalnej (dalej „PZ”) pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem – PZ może być uzgodniona zarówno już przy zawieraniu umowy o pracę jak i w trakcie zatrudnienia. Zasady wykonywania PZ opisane są w regulaminie wprowadzanym przez Pracodawcę. Pracodawca wskazuje sposób i zakres wykonywania PZ, przy czym może on także wyrazić zgodę na wykonywanie pracy zdalnej na wniosek pracownika, a w określonych w kodeksie pracy przypadkach powinien on taki wniosek uwzględnić (m.in. pracownica w ciąży, pracownik wychowujący dziecko do 4 roku życia).

Kontrola trzeźwości – pomimo, iż dotychczasowe przepisy w pewnym zakresie umożliwiały pracodawcom przeprowadzenie kontroli trzeźwości w zakładach pracy, to uregulowanie tej instytucji w kodeksie pracy niewątpliwie uporządkowało tryb, charakter, sposób przeprowadzania kontroli oraz docelowe grupy pracowników, które mogą być takiej kontroli poddane. Przy okazji ustawodawca uwzględnił również przepisy RODO oraz obowiązek poszanowania godności osobistej pracowników podczas przeprowadzania kontroli.

Work life balance – duża nowelizacja kodeksu pracy (i innych ustaw), dotykająca wielu obszarów życia pracownika oraz jego uprawnień. Zmiany miały za zadanie pozytywnie wpłynąć na możliwość godzenia życia rodzinnego z pracą (koncepcja uzyskania równowagi pomiędzy obydwiema sferami). Zmiany są wynikiem wdrożenia do polskiego porządku prawnego dyrektyw europejskich, większość z nich (choć nie tylko) dotknęła pracowników wychowujących dzieci: urlop rodzicielski dla drugiego rodzica, prawo do dodatkowego urlopu opiekuńczego na członka rodziny, urlop z powodu siły wyższej, zakaz zwolnienia i przygotowywania do zwolnienia pracownika z powodu wystąpienia z wnioskiem o urlop m.in. rodzicielski, możliwość złożenia wniosku przez rodzica dziecka do ósmego roku życia o stosowanie względem niego elastycznej organizacji pracy. Zmiany dotknęły też umów o pracę – jedną z kluczowych zmian jest to, że aby wypowiedzieć umowę o pracę na czas określony, pracodawca musi złożenie oświadczenia o takiej treści uzasadnić, co niewątpliwie przyznaje pracownikom więcej uprawnień i możliwości w zakresie sądowej kontroli takiego zwolnienia. Nowelizacja wprowadziła także zmiany w zakresie równoległego zatrudnienia u innego pracodawcy – pracodawca nie może zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy. Możliwe jest wprowadzenie wyjątkowo takiego zakazu poprzez zawarcie z pracownikiem umowy o zakazie konkurencji, ale dopiero w trakcie trwania stosunku pracy, przy czym warunkiem jest, aby taka umowa dotyczyła wyłącznie działalności konkurencyjnej, a nie tak jak dotychczas każdego równoległego zatrudnienia.

Przepisy konsumenckie

W 2023 roku do naszego porządku prawnego zostały wdrożone dyrektywy: cyfrowa, towarowa i omnibus. Wiele zmian dotknęło przedsiębiorców-sprzedawców, którzy mają obowiązek informowania o najniższej cenie danego towaru z ostatnich 30 dni. Obowiązek wydaje się nie być niczym skomplikowanym, natomiast przepisy wprowadziły spore zamieszanie w handlu z uwagi na konieczność zmian w polityce wprowadzania promocji w danym sklepie oraz sposób obliczania rabatów.

Dodatkowo zmiany pojawiły się w zakresie rękojmi konsumenckiej, nastąpiła zmiana nomenklatury i wielu definicji, a sama instytucja rękojmi została przeniesiona z kodeksu cywilnego do ustawy o prawach konsumenta, co miało za zadanie uporządkować przepisy znajdujące się w różnych aktach prawnych. Co istotne rękojmia dotycząca przedsiębiorców nadal jest uregulowana w kodeksie cywilnym.

Egzekucja (procedura cywilna)

Fundusz żelazny – instytucja wprowadzona nowelizacją procedury cywilnej dotyka głównie dłużników i wierzycieli alimentacyjnych, których ochrona została zwiększona. Fundusz umożliwia zaspokojenie wierzycieli alimentacyjnych w sytuacji, gdyby dłużnik alimentacyjny nie wywiązywał się z obowiązku alimentacyjnego oraz w przypadku bezskuteczności egzekucji prowadzonej z jego majątku. Z kwoty uzyskanej z egzekucji, w pierwszej kolejności mają być zaspokojone nie tylko należności alimentacyjne wymagalne, ale także przyszłe – w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę za okres roku. Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z 2023 była obfita w zmiany w całej procedurze cywilnej jak i stricte w egzekucji, natomiast instytucja funduszu żelaznego – nie wyłączając licznych wątpliwości jakie doktryna i praktycy mają z jego wprowadzeniem – jest naszym zdaniem jedną z ciekawszych w ostatnich latach zmian w egzekucji.

Prawo budowlane

Między innymi długo postulowane uproszczenie i przyśpieszenie procedur budowlanych np. możliwość budowania domów do 70 m2 bez pozwolenia na budowę.

Fundacja rodzinna

Uchwalona została ustawa, która ma umożliwiać takiej fundacji prowadzenie działalności gospodarczej, zmiany mają za zadanie pozwolić uprościć i zaprojektować struktury, które zapewnią sukcesję rodzinnych biznesów i pomoc w ochronie majątków przedsiębiorstw rodzinnych.