Rozmowa ze Stanisławem Schubertem, Prezesem Zarządu Karkonoskiego Sejmiku Osób Niepełnosprawnych (KSON), z okazji otrzymania nagrody w VII edycji Konkursu Architektoniczno–Urbanistycznego „Lider Dostępności” pod Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy, organizowanego przez Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji oraz Towarzystwo Urbanistów Polskich.
Z jakimi barierami zderzają się najczęściej osoby niepełnosprawne?
Niewątpliwie największą barierą są bariery mentalne – czyli ludzie, a najczęściej ludzie zatrudnieni w urzędach, którzy nie wiedzą o tym, że innym może być trudniej, ciemniej i ciszej. Dużą ilość barier stanowią również bariery architektoniczne, szczególnie te w instytucjach życia publicznego, a już szczególnie w urzędach mieszczących się w znacznej części na Dolnym Śląsku, w zabytkowych XIX-wiecznych nawet budynkach. Usunięcie barier i dostosowanie tych obiektów do współczesnych wymogów jest niekiedy niemożliwe. Natomiast możliwe jest, tam, gdzie nie ma innego wyjścia, zastosowanie określonych oznaczeń, ostrzeżeń i informacji. To grupa utrudnień zaliczanych do sfery informacyjno – komunikacyjnej, łatwiejsza do uzupełnienia przy odrobinie wyobraźni. Kolejna grupa barier określa pojęcie barier cybernetycznych, które odnoszą się do właściwej konstrukcji stron internetowych urzędów i instytucji publicznych, ale także – i niestety – coraz częstszych przypadków stosowania paneli dotykowych (sensorycznych) przy obsłudze dźwigów osobowych w wieżowcach i sprzętu artykułów gospodarstwa domowego. Takie elementy sterowania wykluczają samodzielną ich obsługę przez inwalidów wzroku i osoby z oprotezowaniem kończyn. Oddzielną grupą utrudnień zawierającą wszystkie wymienione wyżej elementy, są to utrudnienia wynikające z potrzeby przemieszczania się, czyli podróży i udziału osób niepełnosprawnych w turystyce.
Jakie działania podejmuje KSON, aby wspierać osoby niepełnosprawne?
Ogromną szansę dla całego środowiska osób zagrożonych społecznym wykluczeniem jest rządowy pogram „Dostępność plus”. KSON jest organizacją aktywnie biorącą udział w konstrukcji i realizacji tego programu. Jesteśmy także jedną z trzydziestu organizacji, której nadano ministerialne uprawnienia do certyfikacji dostępności. Od roku 2021 specjalizujemy się w zakresie audytów dostępności, przeprowadzanych w obiektach użyteczności publicznej i wykonaliśmy ponad sto takich audytów na terenie województwa Opolskiego, Śląskiego i Dolnośląskiego. Specjalizujemy się także w audytowaniu obiektów o charakterze turystycznym i sportowym. Istotą utrudniającą funkcjonowanie osób niepełnosprawnych jest także pogłębiające się wykluczenie, prowadzące do najtrudniejszej choroby XXI wieku, a jest to samotności.
KSON jest związkiem stowarzyszeń grupujących 16 organizacji pozarządowych, w tym także o charakterze inwalidzkim. Dysponuje siedzibą pozbawioną jakichkolwiek barier w centrum miasta, realizuje projekty zabezpieczające potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie ich aktywizacji społecznej i zawodowej, organizując wycieczki, wczasy krajowe i zagraniczne, udział w imprezach kulturalnych, spektaklach teatralnych i wydarzeniach muzycznych. Oddzielną specjalizacją Sejmiku od 15 lat jest aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych poprzez organizację staży zawodowych i miejsc pracy na otwartym rynku zatrudnienia. Rocznie Sejmik realizuje od 8 do 12 projektów o wartości ok. 8 – 10 mln złotych. W celu wyrównania luki, jaką stanowi brak komunikacji, Sejmik prowadzi również działalność medialną. Gazeta „Niepełnosprawni – tu i teraz” jest wydawana od 17 lat w 8 tys. egzemplarzy na terenie całego kraju, jako 42-stronnicowe, kolorowe wydawnictwo, które jest miejscem wymiany uwag, listów i publikacji, redagowanych również przez niepełnosprawnych dziennikarzy. Strona www.radiokson.pl, to internetowa stacja radiowa, która od 5 lat nadaje audycje w trybie 24h, a zatrudnieni w niej niepełnosprawni dziennikarze i technicy czynią audycje radiowe wiarygodnymi, czyli czerpanymi z życia. Radio KSON to nie radio dla niepełnosprawnych, ale o ich życiu w społeczeństwie. Przygotowane mamy również studio Karkonoskiej Telewizji Internetowej, które ma szansę wystartować wkrótce z nową, ciekawą ramówką telewizji internetowej.
Jednym z tych działań było wzięcie udziału w VII edycji Konkursu Architektoniczno–Urbanistycznego „Lider Dostępności”, którego celem jest promowanie projektowania uniwersalnego oraz najlepszych rozwiązań urbanistycznych i architektonicznych w zakresie dostosowania budynków i przestrzeni do potrzeb osób z niepełnosprawnością. To przykład likwidowania barier w infrastrukturze? Jak to konkretne rozwiązanie za jakie został wyróżniony KSON przełożyło się na życie osób z niepełnosprawnością?
W 2010 roku, z inicjatywy niepełnosprawnych turystów zakochanych w Karkonoszach, padła propozycja udostępnienia wierzchowiny Karkonoszy poprzez wybudowanie specjalnej trasy, dedykowanej osobom niepełnosprawnym, z Kopy do Równi pod Śnieżką – jest to najczęściej frekwentowaną trasą turystyczną w Karkonoszach. Do realizacji tego zadania z powodzeniem włączył się Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, PFRON, Bank Ochrony Środowiska i Karkonoski Park Narodowy. Właściwie w ciągu dwóch sezonów budowlanych, w roku 2012, oddano do użytku wspaniałą trasę wysokogórską do Równi pod Śnieżką, na wysokości 1400 m n. p. m. o długości ok. 2000m, z której korzystają już nie tylko osoby niepełnosprawne. Przy dzisiejszym ruchu turystycznym, kiedy to w weekendy na szczyt Śnieżki wędruje nawet ponad 10 tys. turystów dziennie, ta ucywilizowana droga stała się objawieniem bezpieczeństwa. Gdyby jej nie było, GOPR nie zdążyłby zwozić rannych turystów. To dowód, że inicjatywy służące w zamyśle osobom niepełnosprawnym służą ogółowi, co jest potwierdzeniem słusznej idei planowania uniwersalnego zagospodarowania przestrzeni. Dzisiaj można przyjąć, że, dzięki tej trasie, na drodze do Śnieżki pojawia się rocznie ok. 30 tys. niepełnosprawnych turystów, otwierając w ten sposób góry dla wszystkich. „Nasza trasa Karkonoska” była też inspiracją dla naszych czeskich sąsiadów, którzy coraz częściej inwestują w dostępność rozwiązań turystycznych dla osób niepełnosprawnych. W ten sposób Karkonosze w całości stają się górami dostępnymi. Na kanwie otrzymanego wyróżnienia lidera dostępności, być może uda się zrealizować pomysł na zorganizowanie w Karkonoszach, w schronisku „Nad małą Łomniczką”, na wysokości 1020 m n. p. m., u stóp Śnieżki pierwszego w Europie schroniska górskiego, zaplanowanego w myśl planowania uniwersalnego. Taki pomysł Karkonoskiego Sejmiku Osób Niepełnosprawnych wsparły już PTTK, KPN, Stowarzyszenie Przyjaciół i Integracji oraz Towarzystwa Urbanistów Polskich. Z radością też odbieramy fakt, że PFRON coraz częściej angażuje się w rozwiązywanie problemów infrastruktury technicznej w turystyce, bowiem wyprawa turystyczna niepełnosprawnych i seniorów jest dla wielu elementem rehabilitacji wytchnieniowej.
Jakie znaczenie dla Pana i KSON ma nagroda za pierwszą i na razie jedyną w Polsce wysokogórską trasę turystyczną z Kopy do Równi pod Śnieżką, w Karkonoszach, którą otrzymał Pan w ostatnich dniach od Prezydenta RP, Andrzeja Dudy?
Ogromną!!! To power, czyli doładowanie naszych pomysłów, chęci i możliwości. To dowód, że nie musimy się zamykać tylko w ustalonym standardzie pojmowania niepełnosprawności. To dla obszarów gór średniowysokich w kraju ogromna szansa przystosowania urządzeń służących turystyce (tras, schronisk, wyciągów i kolei linowych, wież widokowych itp.) osobom z niepełnosprawnościami, których w Polsce jest ok. 4,5 mln, nie licząc seniorów, którzy posiadają status biologicznej niepełnosprawności, co oznacza, że liczba niepełnosprawnych w Polsce może stanowić nawet ok. 10 mln osób. To również szansa dla turystyki polskiej, coraz bardziej otwierającej się na Europę, w tym dla 87 mln Europejczyków z niepełnosprawnościami. Pozostaje jednak szereg nierozwiązanych problemów tej dziedzinie życia, z którymi nie możemy sobie poradzić, a m. in. to sprawa autokarów turystycznych, do których, w miejsce wind, trzeba wnosić niepełnosprawnych ręcznie.
Gdzie osoby niepełnosprawne powinny szukać wsparcia? Jak można trafić do KSON?
Myślę, że w każdym województwie, czy większym mieście, są organizacje pozarządowe, które uzupełniają działalność MOPS-ów i PCPR-ów. W wielu regionach kraju działalność NGO-sów uzupełnia te urzędowe instytucje o te elementy, na które składa się większe poczucie empatii i znajomości potrzeb swoich podopiecznych. Z usług KSON rocznie korzysta ponad 4,5 tys. mieszkańców miasta Jeleniej Góry, w ramach realizowanego projektu PFRON pt. „Centrum wsparcia i informacji osób niepełnosprawnych”. Funkcjonują tutaj doradcy, świadczący bezpłatne usługi w zakresie prawa, psychologii, dietetyki, bezpieczeństwa budżetu domowego, potrzeb socjalnych i rzecznictwa osób niepełnosprawnych i pacjentów. Od trzech lat realizujemy cykliczne spotkania z udziałem naszych podopiecznych i zainteresowanych w wersji hybrydowej na Zoom i bezpośrednio w naszej świetlicy Sejmiku. W spotkaniach tych, w których występują gospodarze miasta, powiatu, województwa, specjaliści z zakresu medycyny, usług publicznych w mieście, bezpieczeństwa i informacji, z jednej strony, a nawet ponad 50-ciu internautów z drugiej, w sposób interaktywny padają pytania i odpowiedzi.
KSON mieści się w Jeleniej Górze, na ul. Osiedle Robotnicze 47a i funkcjonuje od poniedziałku do piątku w godz. od 10.00 do 16.00. Można do nas dotrzeć również telefonicznie pod nr 757 524 254 oraz mailowo biuro@kson.pl. Słuchajcie też o nas na www.radiokson.pl i czytajcie na www.kson.pl. Jesteśmy również na Facebooku.
***
W tym roku, w siódmej już edycji konkursu Lider Dostępności, jury przyznało sześć nagród, pięć wyróżnień, nagrodę Architekt/Urbanista 2022, jedno wyróżnienie specjalne i Grand Prix. Nagrody zostały wręczone na 28 października 2022 na uroczystej Gali w Pałacu Prezydenckim.
